Wie een uitkering ontvangt, heeft ook plichten. Bijvoorbeeld de inspanningsplicht om actief te zoeken naar werk en de inlichtingenplicht om relevante wijzigingen tijdig en volledig aan ons door te geven.

Keuzes afwegen

Naar aanleiding van de WW-uitkeringsfraude door arbeidsmigranten heeft de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) toegezegd de Tweede Kamer jaarlijks te zullen informeren over vormen van fraude die UWV onderzoekt. Afgesproken is dat UWV de minister jaarlijks op de hoogte stelt via een signaleringsbrief. De eerste signaleringsbrief is op 24 juni 2019 verstuurd en heeft betrekking op het jaar 2018. De brief gaat dieper in op de aantallen fraudemeldingen en de afhandeling daarvan. Verder zijn de fenomenen beschreven die we in themaonderzoeken hebben geconstateerd, de risico’s die we hebben onderkend in de uitvoering en de dilemma’s en/of belemmeringen die we constateren in de aanpak en bestrijding van fraude. In het verlengde daarvan werken we samen met het ministerie van SZW aan een verdere professionalisering en verbetering van ons huidige afwegingskader. Dit afwegingskader vormt een onderdeel van het extern onderzoek naar de misbruikrisico’s van de UWV‑processen. Het nieuwe afwegingskader moet leiden tot een gezamenlijk gewogen en gedragen prioritering van de frauderisico’s en de maatschappelijke impact ervan, zodat er weloverwogen keuzes mogelijk zijn over de inzet van menskracht en middelen om fraude te voorkomen en het accepteren van restrisico’s in brede zin. Dit integraal afwegingskader is naar verwachting eind 2019 gereed.

Meldpunt UWV

UWV doet mee aan de Landelijke Aanpak Adreskwaliteit (LAA) van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). Aanleiding is de recente WW‑fraude. LAA onderzoekt zogenoemde verwonderadressen op onregelmatigheden of fraude. Verwonderadressen zijn adressen waar medewerkers in de uitvoering vraagtekens bij zetten. UWV en LAA werken samen aan de ontwikkeling van risicosignalen voor gemeenten door gebruik te maken van UWV‑data. In september start een proef met een aantal gemeenten om een signaal te ontwikkelen waarmee gemeenten bij twijfel aan de juistheid over een inschrijving in de Registratie Niet‑Ingezetenen (RNI) een adresonderzoek kunnen starten. UWV levert hiervoor bestanden met verwonderadressen aan LAA, dat deze adressen na onderzoek naar de deelnemende gemeenten doorstuurt voor adresonderzoek. Daarnaast kunnen UWV-medewerkers individuele verwonderadressen melden bij het centrale loket dat UWV daarvoor heeft ingericht. Bij gerede twijfel maakt UWV bij de desbetreffende gemeenten rechtstreeks melding van deze individuele adressen. Er zijn in de eerste 8 maanden van 2019 33 meldingen gedaan.

Overtredingen inlichtingenplicht 2019

Uitkeringsgerechtigden hebben een inlichtingenplicht om relevante wijzigingen tijdig en volledig aan ons door te geven. We controleren met bestandsvergelijkingen, telefonische controles en huisbezoeken of ze zich hieraan houden. Zo niet, dan moeten ze het te veel ontvangen bedrag terugbetalen. Daarbovenop kan een boete of waarschuwing worden opgelegd. Ook kunnen we aangifte doen bij het Openbaar Ministerie voor een strafrechtelijke afdoening. In de eerste 8 maanden van 2019 was het totaal geconstateerde benadelingsbedrag als gevolg van overtredingen van de inlichtingenplicht € 17,3 miljoen. Dat is iets minder dan in de eerste 8 maanden van 2018 (€ 17,5 miljoen). Het boetebedrag in de eerste 8 maanden van 2019 is gelijk aan dat van de eerste 8 maanden van 2018: € 2,9 miljoen.

In de afgelopen maanden zijn de werkvoorraden behoorlijk opgelopen: eind augustus 2019 bestond de voorraad uit 1.258 externe meldingen, 3.275 interne meldingen en 1.936 risicomeldingen. Vooral het aantal interne meldingen is fors toegenomen. Dit is waarschijnlijk het gevolg van de invoering van een nieuw intern meldingsformulier, de workshops fraudealertheid die binnen UWV gehouden zijn en mogelijk ook de media‑aandacht voor UWV en handhaving. Er zijn vooral meer interne meldingen binnengekomen over mogelijke fraude bij de WW en de Ziektewet. We beschikken over onvoldoende capaciteit om alle meldingen die onderzoekswaardig zijn bevonden tijdig af te handelen. Want niet alleen het aantal meldingen is gestegen, ook het uitvoeren van de WW‑maatregelen zorgt voor veel extra werk. Daarbij kosten de werving en opleiding van nieuwe medewerkers tijd. We moeten daarom keuzes maken. Verwachting is dat de voorraad van de interne Ziektewet‑meldingen, die circa 30% van het geheel is, vanaf het vierde kwartaal zal dalen doordat de in juni 2019 geworven nieuwe medewerkers dan hun opleiding hebben voltooid. De uitspraak van de Centrale Raad van Beroep (CRvB) van 7 maart 2019 had de eerste 8 maanden van 2019 geen effect op de voorraad. (De CRvB gaf richtlijnen voor de behandeling van verzoeken om herziening van boetes die zijn opgelegd onder het regime van de Wet handhaving en aanscherping sanctiebeleid SZW‑wetgeving en het Boetebesluit socialezekerheidswetten.)

Dankzij de grotere inzet op handhaving hebben we in de eerste 8 maanden van 2019 11% meer overtredingen van de inlichtingenplicht geconstateerd dan in dezelfde periode in 2018.

Overtredingen inspanningsplicht

Uitkeringsgerechtigden met arbeidsvermogen zijn verplicht zich voldoende in te spannen om werk te vinden. WW’ers moeten verantwoording afleggen over hun sollicitatieactiviteiten. Wie zich aantoonbaar onvoldoende inspant, kan worden gekort op zijn uitkering. Bij de Wet werk en zekerheid (Wwz) bepalen we op basis van inkomstenverrekening of er nog recht op een gedeeltelijke uitkering is. Is dat het geval, dan blijft de sollicitatieplicht van kracht ‒ behalve bij een tijdelijke vrijstelling. Ontvangt iemand na 3 maanden (de maximale vrijstelling) nog steeds een aanvullende uitkering, dan is de sollicitatieplicht weer van kracht en handhaaft UWV daarop. We hebben in de eerste 8 maanden van 2019 minder maatregelen opgelegd. We zien hier een positief effect van de extra voorlichting die we geven over de inspanningsverplichtingen.